เอาชนะความท้าทายด้านประชากร :

 

กล่าวได้ว่า สังคมจีนขณะนี้กำลังเกิดปรากฏการณ์ “4-2-1” คนทำงาน 1 คนต้องดูแลพ่อแม่ 2 คน ปู่ย่าตายาย  4 คน ส่งผลให้จีนต้องเผชิญกับกำลังแรงงานลด อำนาจการใช้จ่ายลด ระบบบำนาญตึงตัว และผลิตภาพลด

 

เว็บไซต์ไชนาเดลีรายงานว่า การแก้ปัญหาความท้าทายด้านประชากรในขณะนี้ จำเป็นต้องใช้นโยบายที่เป็นตัวเปลี่ยนเกม ขณะนี้จีนกำลังแสวงหาการเติบโตเชิงคุณภาพแทนเชิงปริมาณ อย่างที่เกิดขึ้นแล้วในสวิตเซอร์แลนด์ ประเทศเล็กๆ แต่ร่ำรวย นั่นหมายความว่า “ปัจจัยด้านผลิตภาพทุกตัว” สำคัญกว่าปัจจัยด้านแรงงาน

 

ข้อมูลจากสถาบันแมคคินเซย์โกลบอลชี้ว่า ตำแหน่งงานทั่วโลก 800 ล้านตำแหน่งในปัจจุบัน จะถูกหุ่นยนต์แย่งไปทำภายในปี 2573 ชี้ให้เห็นว่า “ตัวเลขกำลังคน” กลายเป็นเรื่องล้าสมัย

 

จีนกำลังเดินหน้ารับการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 4 ปัญญาประดิษฐ์ (เอไอ) หุ่นยนต์ อินเทอร์เน็ตในทุกสรรพสิ่ง การพิมพ์สามมิติ วิศวพันธุศาสตร์ ควอนตัมคอมพิวติง และเทคโนโลยีอื่นๆ กลายเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตประจำวัน

 

ซูเปอร์มาร์เก็ต ร้านค้า โรงแรม ร้านอาหารไร้พนักงานเริ่มมีให้เห็นกลางเมืองใหญ่หลายแห่ง การที่จีนพัฒนาแหล่งรวมกำลังคนการศึกษาสูงใหญ่สุดของโลก ประชาชน 240 ล้านคนเรียนหนังสือสูง ถือเป็นรากฐานอันแข็งแกร่งของการพัฒนาด้านคุณภาพ

 

วิกฤติประชากรญี่ปุ่น :

 

วิกฤติประชากรญี่ปุ่นกำลังหนักข้อขึ้น ปี 2565 จำนวนประชากรลดลงกว่า 800,000 คน สอดรับกับแนวโน้มที่เกิดขึ้นกับประเทศเอเชียตะวันออก

 

กระทรวงมหาดไทยญี่ปุ่น รายงานว่าเมื่อวันที่ 1 ม.ค.2566จำนวนประชากรรวม 125.4 ล้านคน ทั้งชาวญี่ปุ่นและชาวต่างชาติผู้มีถิ่นพำนักในญี่ปุ่น

 

จำนวนชาวต่างชาติผู้มีถิ่นพำนักในญี่ปุ่นเพิ่มขึ้นเกือบ 289,500 คน เมื่อเทียบกับปี 2565 เพิ่มขึ้นอย่างมากกว่า 10% แต่จำนวนชาวญี่ปุ่นกลับลดลง 800,523 คน หดตัวเป็นปีที่ 14 ติดต่อกันจากที่เคยสูงสุดในปี 2552

และเป็นครั้งแรกที่จำนวนประชากรสัญชาติญี่ปุ่นลดลงทุกจังหวัดทั่วประเทศ แต่การที่ชาวต่างชาติเข้ามาพำนักในกรุงโตเกียวเพิ่มขึ้น ช่วยเพิ่มจำนวนประชากรโดยรวมไม่แยกสัญชาติได้เล็กน้อย

 

ตัวเลขผู้เสียชีวิตในปี 2565 ทุบสถิติเช่นกันที่ 1.56 ล้านคน เทียบกับจำนวนเด็กเกิดเพียง 771,801 คน ไม่ถึงครึ่งหนึ่งของคนที่เสียชีวิต

ในญี่ปุ่นการเสียชีวิตแซงหน้าการเกิดมานานกว่าสิบปีแล้ว กลายเป็นปัญหาที่ผู้นำกังวลมากขึ้นทุกขณะ เรื่องจำนวนประชากรสูงวัยเพิ่มมาก กำลังแรงงานที่หาเงินมาดูแลระบบบำนาญและสาธารณสุขหดตัว 

 

ขณะที่ความต้องการจากประชากรสูงวัยพุ่งขึ้น

นับตั้งแต่เศรษฐกิจญี่ปุ่นรุ่งเรืองสุดๆ ในทศวรรษ 1980 ประชากรก็ลดลงต่อเนื่อง อัตราการเจริญพันธุ์อยู่ที่ 1.3 ต่ำมากเมื่อเทียบกับอัตราทดแทนที่ 2.1  เพื่อรักษาจำนวนประชากรให้คงที่กรณีที่ไม่รับผู้ย้ายถิ่น

ยิ่งไปกว่านั้นญี่ปุ่นยังเป็นอีกหนึ่งประเทศที่อายุคาดหวังสูงสุดในโลกเมื่อปี 2563 ประชาชนในญี่ปุ่นเกือบ 1 ใน 1,500 คน อายุไม่ต่ำกว่า 100 ปี

 

บ้านใกล้เรือนเคียงอย่างจีน เกาหลีใต้ สิงคโปร์ และไต้หวันต่างเผชิญวิกฤติคล้ายๆ กัน พยายามส่งเสริมให้คนหนุ่มสาวมีลูกมากขึ้นท่ามกลางค่าครองชีพสูงและความไม่พอใจในสังคม

 

แนวโน้มที่น่ากังวลนี้กระตุ้นให้นายกรัฐมนตรีฟูมิโอะ คิชิดะต้องเตือนว่า สังคมญี่ปุ่น “เสี่ยงไม่อาจทำหน้าที่ต่อไปได้”

 

เพื่ออุดช่องว่างและสร้างสมดุลด้านประชากร ไม่กี่ปีมานี้ทางการญี่ปุ่นผลักดันรับชาวต่างชาติและแรงงานต่างถิ่นมากขึ้น ซึ่งไม่ใช่เรื่องง่ายสำหรับประเทศที่มีความผสมกลมกลืนกันสูงและระดับการย้ายถิ่นค่อนข้างต่ำ

ปี 2561 สภาญี่ปุ่นเห็นชอบกฎหมายที่อดีต

 

นายกรัฐมนตรีชินโซ อาเบะเสนอ ออกวีซ่าใหม่อนุญาตให้แรงงานต่างชาติ 340,000 คน เข้ามาทำงานทักษะสูงและงานรายได้น้อย

การเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่เกิดขึ้นในปี 2564 รัฐบาลญี่ปุ่นเผยว่า กำลังพิจารณาให้ชาวต่างชาติที่มีทักษะบางอย่างอยู่ในญี่ปุ่นได้ไม่มีกำหนด

 

อย่างไรก็ตาม การระบาดของโควิด-19 ทำให้โครงการไม่คืบหน้า

 

รายงานขององค์กรวิจัยแห่งหนึ่งในโตเกียว พบว่า ภายในปี 2573 ญี่ปุ่นต้องการแรงงานต่างชาติมากกว่าปี 2563 ราวสี่เท่า เพื่อให้บรรลุเป้าหมายเศรษฐกิจที่รัฐบาลกำหนดไว้ซึ่งการจะทำเช่นนั้นได้ ญี่ปุ่นจำต้องสร้างสภาพแวดล้อมให้เอื้อต่อสิทธิมนุษยชนของแรงงานย้ายถิ่นเป็นประการแรก พร้อมผลักดันการเปลี่ยนแปลงทางสังคมให้ยอมรับคนต่างชาติได้มากขึ้น

 

เกาหลีใต้ใช้เทคโนโลยีเข้าช่วย :

 

ช่วงปลายปี 2566 อัตราการเกิดของเกาหลีใต้อยู่ที่ 0.7 ต่อผู้หญิงหนึ่งคน ต่ำที่สุดประเทศหนึ่งของโลก ต่ำมากเมื่อเทียบกับอัตราทดแทน เท่ากับว่าประชากรเกาหลีใต้กำลังสูงวัยและหดตัวอย่างรวดเร็ว

 

รัฐบาลทุ่มเทเงินหลายพันล้านดอลลาร์กระตุ้นให้ประชาชนมีลูกมากขึ้น ความพยายามหนึ่งของทางการกรุงโซลคือให้เงินอุดหนุนการแช่แข็งไข่ ที่ตามทฤษฎีช่วยให้ผู้หญิงรักษาภาวะเจริญพันธุ์ไว้ได้ แต่ถ้าจะให้ดีควรทำก่อนอายุ 38 ปี ที่คุณภาพของไข่จะเริ่มลดลงอย่างรวดเร็ว

 

เกาหลีใต้มีเทคโนโลยีแช่แข็งไข่มาตั้งแต่ปลายทศวรรษ 1990 แต่ยังรับรู้กันน้อยและความต้องการใช้บริการมีไม่มาก

 

ชา ควังยุล เจ้าของซีเอชเอ เมดิคัล กรุ๊ป พัฒนาวิธีแช่แข็งไข่รายแรกๆ ของโลกเมื่อปี 2541และเปิดธนาคารไข่มาตั้งแต่ปี 2542 แต่คนที่สนใจมีเพียงผู้หญิงที่มีลูกไม่ได้ผลจากการรักษามะเร็ง

 

“เพิ่งไม่กี่ปีมานี่เองที่วัฒนธรรมเปลี่ยน คนเริ่มพูดกันว่า นี่... ถ้ายังไม่มีแผนแต่งงานก็เก็บไข่ไว้ก่อนสิ” ชากล่าว

 

แต่ระยะหลังเมื่อมีข้อมูลข่าวสารมากขึ้นความต้องการแช่แข็งไข่เริ่มมีมากขึ้นตาม แค่ช่วงสองสามปีที่ผ่านมาจำนวนไข่แช่แข็งที่ซีเอชเอ เมดิคัล เซ็นเตอร์เพิ่มขึ้นแบบทวีคูณจาก 72 คนในปี 2558 เป็นกว่า 1,000 คนในปี 2565

 

อย่างไรก็ตาม ผู้เชี่ยวชาญกล่าวว่า ความพยายามแก้ปัญหาวิกฤติประชากรเกาหลีใต้ด้วยการกระตุ้นให้คนแต่งงานและมีลูก ไม่ได้สร้างการเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่สำคัญ คนหนุ่มสาวเกาหลีใต้ไม่อยากแต่งงาน ไม่อยากมีลูก ไม่อยากมีบ้าน เนื่องจากเศรษฐกิจชะงักงัน งานหายาก แข่งขันสูง

 

ปี 2565 อัตราการแต่งงานมีเพียง 3.7 ต่อประชากร 1,000 คนเท่านั้นต่ำสุดเป็นประวัติการณ์ ปัจจุบันครัวเรือนโสดคิดเป็น 41% ของครัวเรือนทั้งหมด และคาดว่าตัวเลขจะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆกระนั้น การเป็นพ่อแม่เลี้ยงเดี่ยวยังคงเป็นตราบาปในสังคม

 

ไฮยอง วู อาจารย์ด้านสังคมวิทยา มหาวิทยาลัยพอร์ทแลนด์ ผู้ทำวิจัยเรื่องครอบครัวในเกาหลีใต้เผยว่า อัตราพ่อแม่เลี้ยงเดี่ยวในเกาหลีใต้ต่ำมากเมื่อเทียบกับประเทศอุตสาหกรรมอื่นๆ

 

เธอเสนอว่า แทนที่จะกระตุ้นให้คนแต่งงานหรือมีลูกคนที่ 2 ควรใช้วิธีที่มีประสิทธิภาพมากกว่าผ่านนโยบายการเคหะ ภาษี สถานดูแลเด็ก เพิ่มสิทธิประโยชน์พ่อแม่ลาคลอดและเลี้ยงดูลูก

 

ยิ่งไปกว่านั้นสังคมต้องยอมรับรูปแบบครอบครัวหลากหลายให้มากขึ้น เช่น ช่วยเหลือคนโสดหรือคู่รักเพศเดียวกันให้ได้มีลูกถ้าพวกเขาอยากมี

 

ที่มา กรุงเทพธุรกิจ

วันที่ 27 กุมภาพันธ์ 2567